Opsiyon Primeri

Opsiyonlar yatırımcılara; doğrudan altta yatan varlıklara sahip olmadan onlarla etkileşim kurmalarını sağlar. Benzersiz bir esnekliğe sahiptirler ve yatırımcılar tarafından, büyük karlar, sigorta veya gelir elde etmek amacıyla kullanılabilirler.

İçindekiler

1. Opsiyon Nedir?
2. Opsiyon Premium
3. En İyi Teklif Fiyatı vs. En İyi Talep Fiyatı
4. Asimetrik Risk-Ödül Profili
5. Opsiyon Stilleri (Amerikan, Avrupai, Bermudalı)
6. Nakdi Ödeme vs. Fiziksel Yerleşim
7. Zımni Volatilite vs. Gerçekleşen Volatilite
8. İç vs. Dış Değer
9. Opsiyonların Altta Yatan Riskleri
10. Konveksite
11. Opsiyonların Kullanım Alanı

Opsiyon Nedir?

Opsiyon kontratları, altta yatan varlığın türevleridir. Kontrat alıcı ve satıcılarının getirilerini katlamasına, riskini yönetmesine ve gelir yaratmasına imkan sağlar. Bu nedenledir ki en dinamik finansal araç olduklarından, haklı olarak, saygı görmekteler. Opsiyon kontratı alıcıları (call veya put); altta yatan varlığı, belirlenmiş bir tarihte veya bu tarih öncesinde, daha önceden belirlenmiş bir fiyattan alma hakları vardır ancak buna mecbur değillerdir. Bu süreç opsiyonun çalışması olarak nitelendirilir. Opsiyonları kullanarak yatırımcılar; eğer altta yatan varlık istendiği yönde ilerleyecekse karlarını arttırabilirken altta yatan varlığın istenmeyen yönde ilerlemesi durumundaysa potansiyel zararlarına karşı hedge imkanı oluştururlar.

Belirli bir varlık fiyatının yükseleceğini umuyorsanız call opsiyonu satın alarak maruziyetinizi arttırabilirsiniz. Tam tersi durumdaysa o varlık fiyatının azalacağını öngörüyorsanız potansiyel düşüş maruziyetinizi arttırmak adına put opsiyonu satın alabilirsiniz. Opsiyon stratejileri ayrıca volatiliteden veya volatilite yokluğundan kar elde edecek şekilde de düzenlenebilir; bu karakteristik özelliği özellikle çok yönlü tacirler için hayatidir.

Opsiyon ticareti; aşağı yönlü, yukarı trendli veya yatay piyasaların hepsinde portföyü iyileştirme kullanım imkanı sunar. ‘’spread’’lerin takas edilmesi gibi gelişmiş opsiyon stratejileri; potansiyel yukarı yönlü ticaretin daha yüksek karlılık ihtimali karşısında trade edilebilmesi ve maksimum kayıplarının kesin olarak belirlenebilmesi imkanlarını sunar. Keskin herhangi bir araç gibi bir opsiyon stratejisinin etkililiği de nasıl düzenlendiğine bağlıdır.

Opsiyon Premium

Opsiyon satın almak için ödenen komisyon premium olarak adlandırılır. Opsiyon kontratının değeri kontrat süresi sonuna kadar; altta yatan varlığın fiyat performansına, kullanım fiyatına (strike price) olan uzaklığına, volatiliteye, zaman azalmasına ve faiz oranlarına göre değişim gösterir. Opsiyonlar, pozisyon kapama sonrası toplanan premium ile kontrat satın alınırken ödenen premium arası fark pozitif olması halinde itfa tarihinden önce satılabilir.

Break-even noktası; opsiyon ticaret işleminin toplamda ne kar ne de zarar getireceği noktayı temsil eder. Bu nokta; kullanım fiyatı ile kontrat bitim tarihinde altta yatan varlığın fiyatından, kontratı satın almak için ödenmiş premiumun çıkarılmasına eşittir.

En İyi Teklif Fiyatı vs. En İyi Talep Fiyatı (Bid Price vs. Ask Price)

Piyasadaki alıcılar, bir opsiyon kontratı için belirli miktar ödemeyi isterler. Bu ‘’en iyi teklif fiyatını’’ temsil eder. Piyasadaki satıcılar ise satışları neticesinde belirli bir miktarı toplamaya niyetlidir. Bu da ‘’en iyi talep fiyatına’’ karşılık gelir. Mantıken, en iyi talep fiyatı her zaman en iyi teklif fiyatının üstündedir. Bu iki fiyat arası farklılık ‘’bid-ask spreadi’’ olarak bilinir. Basit anlatımla; en yüksekten almak isteyen ile en düşükten satmak isteyen arasındaki farktır.

Bid-ask spreadi, opsiyon piyasasındaki arz ile talebin ölçümüdür. Piyasa likiditesi kısmen, bu spread ile ölçülebilir. Derinlik, bu spread için bir diğer önemli noktadır. Piyasanın her iki yönünde daha fazla emir olması bu spreadin daha sıkı olması anlamına gelir.

Piyasa yapıcılar belirli fiyattan satmak ve belirli bir fiyattan satın almak için emirler girerek likidite sağlar. Bunun karşılığındaysa piyasa yapıcılar, kendi teklifleri arasındaki farkları toplarlar (örneğin bid-ask spreadi). Genel olarak spreadin düşük olması daha likid piyasayı temsil ederken daha geniş spread, daha az likiditeye sahip olunduğunu simgelemektedir. Doğal olarak bir varlığın popülaritesi, likiditesini belirleyen anahtar etmenlerden biridir.

Asimetrik Risk-Ödül Profili

Opsiyon kontratı sahibi, altta yatan varlığın performansına sermaye etkili maruziyet kazanır. Zeta çarpanı 1'dir (çarpanı yoktur). Bunun anlamı her kontratın altında yatan token sayısının 1 olduğudur. Örneğin NASDAQ’taki hisse senedi opsiyonları altta yatan varlığın 100 payını temsil eder. Kripto opsiyonları söz konusu olduğunda kaldıraç dolaylıdır. Bir alıcı, token alımının maliyetinin yalnızca bir kısmına bu kontratları satın alabilir.

Opsiyon satın alırken (call veya put) yaşanabilecek en yüksek kayıp, kontrat alınırken ödenen premium fiyatıdır. Call opsiyonu için kar sınırı yoktur. Put opsiyonu içinse maksimum kazanç, kontrat kullanım fiyatı ile sıfır aralığı farkı eksi premium için ödenen miktardır. Opsiyonların satılması ise daha büyük risk doğurur ancak bu risk de karşı opsiyonların satın alınması ile kontrol altına alınabilir.

Maksimum kazanç ile maksimum kayıp arasındaki asimetri, opsiyonların bilindiği asimetrik risk-ödül profilinden sorumludur. Bu özellik, primerin sonunda tartışılacak olan ‘’konveksite’’ olarak da bilinen bir fenomenin özüdür. Doğru şekilde uygulanan opsiyon stratejileri; yatırımcıların, hedeflerini minimal anapara harcamasıyla takip etmelerine olanak tanır.

Opsiyon Stilleri

• Amerikan
  Bitişi tarihi de dahil olmak üzere herhangi bir zamanda sonlandırılabilen kontratlar.
• Avrupalı
  Sadece bitiş tarihinde sonlandırılan kontratlar.
• Bermudalı
  Bazı günlerde sonlandırılabilen kotratlar.

Farklı opsiyon çeşitlerinin varlığındaki asıl etmen onların nasıl sonlandırılacağıdır. Amerikan ve Avrupalı tipteki kontratalar, en sık karşımıza gelen örneklerdir. Bermudalı tipi ise daha nadir gözlenen, egzotik bir varyasyondur. Pilotlar genellikle öyle zannetse ve Bermuda tipi opsiyonları kullanmasalar da opsiyon adlandırmaları, opsiyonların takas edildiği yere göre yapılamamaktadır.

Kripto opsiyonlarının çok büyük bir çoğunluğu Avrupalı tarzdadır. Bu çeşit opsiyonlar; Amerikan veya Bermudalıya göre, sonlanmaları yalnızca bitiş tarihinde gerçekleşeceğinden yatırımcılarına daha fazla kesinlik sunar. Bunun sonucu olarak Avrupalı opsiyonların satıcıları daha az risk ile karşı karşıyadırlar ve Amerikan opsiyonlarına kıyasla daha düşük premium değerlerle işlem görürler. Avrupalı tip opsiyonların temel avantajı, hedge stratejilerini sistematize ederken kullanımlarıdır. Hem alıcılar hem de satıcılar bu opsiyonların sonlanma tarihlerinden, opsiyonu satın almadan önce bildiklerinden beklenmedik şekilde kontrat sonlanma riski denklemden çıkarılmış olur.

Amerikan opsiyonları satıcıları, sözleşme sahiplerinin sözleşmeleri, olması gereken tarihten önce sonlandırmaları riski ile karşı karşıyadır. Bu zaman; vade bitiminden önceki herhangi bir noktada, belki de altta yatan varlık fiyatındaki ani bir boşluktan hemen sonra gerçekleşebilir. Eğer sonlanma tarihine kadar Amerikan opsiyonu tutacak bir tacir durumunda; Amerikan opsiyonu yerine Avrupa tipinde opsiyon satın almaları, daha az premium ödeme gerekliliği sebebiyle daha iyi olacaktır.

Nakdi Ödeme vs. Fiziksel Yerleşim

Opsiyon kontratları; altta yatan varlığın fiziksel teslimi veya nakit ile yerleştirilir. Opsiyon sonlandığında yerleşim meydana gelir. Nakdi ödeme; fiziksel teslim yerine nakit ödeme yapmayı gerektirir. Nakdi ödemeli opsiyonları genellikle Avrupa tipi opsiyonlardır ve tüm patiler için süreci kolaylaştırarak daha iyi bir deneyim sunarlar.

Fiziki teslime dayalı kontratlar, altta yatan varlığın satıcıdan alıcı gönderilmesine kadar çözümlenmez. Nakdi ödemeli opsiyonlar; opsiyon teslim fiyatı ile opsiyon satın alınırkenki fiyatı arasındaki farkın ödenmesi suretiyle sonlanır. Nakit ödemeli opsiyonlar alıcı ve satıcılara; altta yatan varlığın teslim alınması veya iletilmesi ile rahatsız olmadan, dinamik bir şekilde piyasa görüşlerini yansıtma yeteneği sağlar.

Bu; iflastan korunma faydası ve üstü kapalı zaman birikimi ile gelir. Nakit ödemeli Avrupa tipi opsiyonlar, bitiş tarihinde programlanmış bir biçimde sonlanır. Kontrat sahiplerinin, bu süreci hızlandırmak adına yapmaları gereken herhangi bir şey yoktur. Yani kontratlarınız sizin adınıza, uykunuzun derinliklerinde boğa piyasasını hayal ederken dahi sonlandırılır.

Zımni Volatilite vs. Gerçekleşen Volatilite

Zımni Volatilite; bir varlığın beklenen fiyat performansını öngörebilmeyi amaçlayan bir parametredir. ZV opsiyon piyasasının integralidir ve opsiyon fiyatlanmasının ana belirleyicilerinden biridir. Yüksek ZV, opsiyon kontratının dış değerini ve dolayısıyla premium fiyatını arttırır. Aynı sebeple opsiyon satıcıları yüksek ZV ile opsiyonlarını sattıklarında daha yüksek premium toplarlar.

ZV dışındaki tüm diğer opsiyon fiyatlama girdileri bilinmektedir ki bu da volatilite ticaretinin bu denli popüler olmasının sebebidir. Piyasa katılımcıları ZV fiyatlanmasındaki değişimin avantajını kullanır ve opsiyon stratejilerini, piyasa hassasiyetleri paralelinde oluşturur. Gerçekleşen Volatilite (GV), bir diğer adıyla tarihsel volatilite, altta yatan varlık fiyatının zaman içinde ne kadar değiştiğini simgeler. Gelecekte piyasa volatilitesinin nasıl gerçekleşeceğini tahmin etmedeki en iyi araç olan ZV’nin zıddıdır.

Opsiyon tacirleri GV’yi, piyasa tarafından alıntılanmış ZV’yi bağlamsallaştırmak amacıyla kullanır. Piyasalar ZV’yi olduğundan daha fazlaymış gibi tahmin etmeyi yeğler; bu sayede yanlış fiyatlardan yararlanmak isteyen tacirler için fırsatlar oluşur. Tarihsel olarak ZV, ortalamanın tersi yönde hareket eğilimindedir, bu da onun GV ile kontrastlanmasını kullanışlı hale getirmektedir.

İç vs. Dış Değer

Opsiyon ticareti özelinde iç değer (İD); altta yatan varlığın fiyatı ile teslim fiyatı arasındaki farktır. Örneğin bir SOL put opsiyonu SOL fiyatı 42$’da iken alınır ve SOL fiyatı 36$’a inerse kontratın İD’si 6$ olur. Dış değer (DD) ise opsiyon premiumunun beklenen değer veya zaman parçasıdır. Eğer yukarıdaki örnekte premium 9$ olsaydı, bu kontratın dış değeri 9–6=3$ olurdu.

Bir opsiyonun premiumu hem iç hem de dış değerini kapsar. Dış değer, opsiyon premiumundan iç değerin çıkarılmasıyla elde edilir. Zeta Markets’de opsiyon fiyatlanması Black-76 da denen ve aşağıdaki parametreleri hesaba katan Black-Scholes Model (BSM)’nin türevi kullanılarak hesaplanır:

• Spot Fiyatı, S
  Opsiyon ticaretinin yapıldığı altta yatan varlığın şu andaki değeridir.Spot fiyatı ile opsiyon teslim fiyatı arasındaki fark opsiyonun iç değerine eşittir.
• Teslim Fiyatı , K
  Sonlanma gününde opsiyonun işleyeceği fiyatı temsil eder.
• Sonlanma Zamanı, T
  Opsiyon sonlanma zamanına kalan zamanı ifade eder.
• Risksiz Oran, r
  Bu, teorik olarak herhangi bir risk taşımayan yatırımın getirisini ifade eder. Şu anlık değer hesaplaması sırasında teslim fiyatından indirim için kullanılır. Opsiyon kontratının değeri daha faazla risksiz oran taşımasıyla artarken teslim fiyatının şu anki değeri ise risksiz oran ile ters orantılıdır.
• Volatilite, σ
  Opsiyon kontratının sonlanmasından önce altta yatan varlık fiyatının değişmesi beklenen derecedir. Diğer tüm parametreler eşit olursa artmış volatilite, bariz fiyat salınımlarının daha olası olmasını simgeler. Bu da kontrat fiyatını yükseltir.
• Piyasa Fiyatı, V-mark
  Açık piyasada opsiyon kontratının geçtiği son işlemin fiyatını temsil eder.
• Endeks Fiyatı, V-index
  Opsiyon kontratının altta yatan varlığının değeridir. Kesin fiyatlamayı sağlamak amacıyla çoklu kaynaklardan düzenli olarak güncellenir.

Eğer bu terminolojinin kullanıldığı yazılı belge varsa bile Black-76 modeli halk dilinde Chad-76 olarak bilinir. Gezegenimizdeki en rafine tacirler tarafından kullanılan bir terimmiş gibi duruyor. Yakın tarihli kontratlar uzak tarihlilere kıyasla fiyatın dalgalanabileceği zaman dilimi daha kısıtlı olduğundan daha düşük dış değere sahiptir.

Bir opsiyon kontratı, sonlanma vaktine yaklaşırken dış değeri, sadece sonlanma tarihinde iç değeri kalana dek yavaş yavaş erir. Bir kontratın premiumu, iç ve dış değerlerinin toplamına eşittir. Dış değer; Bir dizi tahmin girdilerinden türetilen ve piyasa hissiyatının etkili bir damıtımı olarak nitelendirilen ZV tarafından etkilenir.

Opsiyonların Altta Yatan Riskleri

Opsiyon ‘’Greeks’’; opsiyon tacirleri tarafından kendi giriş, çıkış noktaları ile idamelerini belirlemek için kullanılan bir dizi risk parametresidir. Opsiyon tacirlerinin kullandığı 5 ana opsiyon ‘’greeks’’ mevcuttur:

• Delta
  Altta yatan varlığın fiyatındaki değişime opsiyonun duyarlılığı.
• Gamma
  Altta yatan varlığın fiyat değişimine delta’nın vereceği tepki ölçümü.
• Theta
  Opsiyonun zaman içinde değerini kaybetmesinin sayısal hızı.
• Vega
  Altta yatan varlığın volatilitesine opsiyonun duyarlılığının ölçümü.
• Rho
  Opsiyon ile risksiz oran arasındaki göreceli fiyat değişimini tarifleyen bir parametre.

Delta, tipik olarak ‘’1'’ile ‘’-1'’ arasındaki bir sayı ile ifade edilir. Altta yaran hissenin fiyatı bir dolar değiştiğinde opsiyon fiyatının ne kadar değişeceğini işaret eder. Ayı stratejileri negatif delta değerine sahipken boğa stratejileri pozitif delta değerine sahiptir. Piyasadaki yöne maruziyetlerini daha doğru anlamak için yatırımcılar, delta verisini kullanır. Eğer bir call opsiyonu 0.35$ delta değerine sahipken altta yatan varlığın fiyatı 1$ artarsa opsiyon sahibi de opsiyonunun değerinin 0.35$ artacağını umar.

Gamma; altta yatan varlığın fiyatının tek yönlü harekete karşılık olarak opsiyon deltasının değişim hızına karşılık gelir. Gamma; opsiyon delta fiyatının nasıl salınacağını ifade eder. Bu da onu, fiyat hızlanma özelliklerini ölçen tacirler için faydalı bir parametre haline getirir. Sonlanma tarihi yakın opsiyonlar için gamma’nın duyarlılığı daha yüksektir.

Vega; altta yatan varlığın ZV değişimlerine karşılık opsiyon fiyatının değişim reaktivitesini hesaplar. Opsiyon sözleşmesinin ZV’sinde 1%’lik değişim olması durumunda ortaya çıkacak fiyat değişimini belirten ondalık değerdir. Vega; ATM(at-the-money) anında veya hala bariz zaman değerine sahipken daha yüksek olacaktır. Zaman ve volatilite, bir opsiyon kontratının fiyat dalgalanmasıyla doğru orantılıdır.

Theta; opsiyon sonlanana dek her gün ne kadar dış değer kaybına uğrayacağını ölçer. Theta eksilmesi ise zamanın ilerlemesiyle birlikte bir opsiyon premiumunun ne kadar eriyeceğini açıklar. Opsiyon alıcısı theta eksilme yırtıcılarına maruz kalırken opsiyon satıcısı theta eksilmesinden fayda sağlar. Doğal olarak, opsiyon sonlanma tarihi yaklaştıkça theta eksilme hızı da artar.

Aynı zamanda rho gibi küçük opsiyon ‘’greeks’’ de mevcuttur. Bu küçük ‘’greeks’’ler kesinlikle pratik uygulamalara sahip olsalar dahi daha az sıklıkla kullanılır ve refere edilirler. Onlar; tamamen ‘’greeks’’lere odaklanılacak bir gelecek metninde daha ayrıntılı olarak anlatılacaktır.

Konveksite

Konveksite; opsiyon kontratlarının, sahiplerine verdiği asimetrik getiri potansiyelinden sorumlu özelliktir. O, gamma’nın bir fonksiyonudur. Yön olarak işimize gelen fiyat dalgalanmaları ne kadar büyük olursa bir sonraki olumlu fiyat salınımının tersi de o denli büyük olacaktır. Ve yönsel olarak elverişsiz fiyat dalgalanmaları ne denli büyükse sonraki elverişsiz fiyat hareketinden kaynaklanacak zarar da o denli küçük olacaktır.

Bir opsiyon, theta bozunumunu bir klipte ITM doğrultusunda hareket etmeye başladığında opsiyon primi, doğrusal olmayan bir şekilde hızlanır. Bu ikilik; opsiyon değer tanımı için hayati önemdedir ve çoğu tacirin neden gamma long pozisyonunda kalmayı tercih ettiğini açıklar. Aşağı yönün sınırı vardır ancak yukarı yön sınırsızdır.

Konveksite, çoğu zaman günlük yaşamımızda örneklendirilir. Birine tarihi sormak, işe başvurmak veya Aralık 2021'nde Bitcoin fiyatının 100.000'e gideceğini tahmin etmek gibi seçimler; doğası gereği konvekstir.

Herhangi birine çıkma teklif ettiğiniz zaman alabileceğiniz en kötü tepki onların reddi olacaktır ancak olumlu yöndeki tepkinin sonu yok! İşe başvurur ve reddedilirseniz, pek bir şey kaybetmezsiniz ancak iş aramış olursunuz. ARalık 2021'de Twitter’da Bitcoin’in 100,000$ olacağını tahmin ettiyseniz 50% kadar aşağıda olabilirsiniz — ancak bu da iyidir — çünkü Bitcoin 64,000$ olduğundan bu yana BTC put opsiyonu satın alıyorsunuzdur. Eğer haklı çıksaydınız; öngörü yeteneğiniz sayesinde birçok takipçiniz olurdu. Kısacası konveksite, lineer olmayan getiri ile alakalıdır. Çok daha fazlasını kazanabilmek için az bir miktar riske ediyorsunuz.

Opsiyonların Kullanım Alanı

Esneklikleri ve kullanım alanı genişlikleri göz önüne alındığında opsiyonların, portföy geliştirme konusunda en ‘’çok-yönlü’’ araç olduğuna dair güçlü bir tutum mevcuttur. Onları bu denli çekici kılan dört temel şunlardır:

1. Kaldıraç
2. Risk Yönetimi
3. Asimetrik Risk-Getiri Profili
4. Fleksibilite

Opsiyonlar; minimal sermaye kullanımı ile örtülü şekilde kaldıraç kullanımı sağlayan, uygun maliyetli araçlardır. Artan yukarı yönlü potansiyeline ek olarak kaldıraç; daha farklılaştırılmış bir portföye sahip olmaları için yatırımcılarına sermayelerini yayabilecekleri daha geniş bir alan sunar. Daha da fazlası opsiyonlar, yatırımcıların aşağı yönlü risklerden kaçınmak için çok fazla sermaye harcamadan risklerini yönetmelerine imkan sağlar. Potansiyel opsiyon ödemelerinin konveksiteleri yatırımcıların, teorik olarak küçük bir sermaye riske ederken sınırsız bir kazanç için beklemelerine imkan verir.

Doğru kullanıldıklarında; uzun vadede karların artmasına ve çok çeşitli piyasa koşullarında portföy esnekliğine yol açacaktır. Opsiyonların bir diğer temel özelliği de yatırımcıların piyasa görüşlerini dinamik olarak ortaya koymalarını sağlamasıdır. Aralarından seçim yapabileceğiniz çok sayıda grev, vade sonu ve dayanak varlık ile opsiyonlar; yatırımcıları mahkumiyetlerinden tam olarak yararlanmak, portföylerini sigortalamak veya sadece pasif bir gelir elde etmek için ihtiyaç duydukları her şeyle donatır.

*Bu yazı, ilgili Zeta makalesinin Türkçe çevirisi olup yer alan herhangi bir ifade hiçbir yatırım tavsiyesi içermemektedir. Bu çevirinin oluşturulma amacı Türk kripto para topluluğuna Zeta Markets ve ürünleri hakkında farkındalık yaratmaktır.